Telefoni celular, ose thjesht Celulari, ?sht? nje aparat komunikimi p?r telefonin? e l?vizshme, i lidhur me rrjetin telefonik t? tok?s nepermjet stacioneve t? ndryshme komunikacioni. Celulari funksionon vet?m n? ato vende ku rrjeti p?rputhet me frekuenc?n e valeve te tij.

Historia
Sipas kronologjis?, shpikja e celularit t? par? i atributohet Martin Cooper, nj? nga inxhinjer?t m? t? mir? t? shoqeris? Motorola.
Martin prezantoi projektin e par? m? 3 Prill t? 1973.Megjith? ambiciet e kompanis?, shpikja e re kishte ende shum? elemente q? nuk bindnin. Vet?m pas 10 vjet?sh p?rpjekjesh projekti i celularit t? par? arriti t? zhvillohej deri n? at? pik? sa t? dilte n? treg. Celulari i par? doli n? shitje p?r nj? ?mim rreth 4000 dollar?.

Gjeneratat

Q? nga dalja e tij n? treg, telefoni celular ka p?rdorur tre sisteme t? ndryshme funksionimi t? cilat sot i quajm? breza:

0G - Radiotelefon? t? cil?t p?rdoreshin deri n? koh?n e daljes s? celular?ve t? par?.
1G - Celular? analog? q? punonin vet?m n? t? nj?jt?n gjat?si vale ose brenda nj? rrjeti telefonik t? caktuar.
2G Celulari i pare digjital q? aktualisht njihen si GSM (Global System for Mobile Communications).
2.5G - GPRS (General Packet Radio System) Celular? digjital? me shpejt?si t? lart? p?r shk?mbimin e t? dh?nave.
3G (Gjenerata e III) - UMTS (Universal Mobile Telephone System) Celular? t? pajisur me kamera p?r fotografi dhe video.
Aktualisht fal? k?tyre celular?ve jan? t? mundshme edhe biseda jo vet?m me t? degjuar, por edhe duke u par?, pa harruar dhe d?rgimin e mesazheve format video e audio. Koh?t e fundit celular?t e gjenerat?s s? tret? kan? mund?suar lidhjen me internetin fal? sistemit WAP (Wireless Application Protocol). K?tu nuk duhet t? harrojm? d?gjimin e radiove ose shikimin e televizioneve t? ndryshme, natyrisht n?se ky sh?rbim ofrohet nga shoqeria telefonike me t? cil?n individ?t jan? n?n kontrat?.

Pra celularet e G3 jan? fjala e fundit e teknologjis? s? telekomunikacionit. Me zhvillimin ?sht? mund?suar edhe lidhja e aparatit celular me kompjuterin duke mund?suar jo vet?m shk?mbim t? dh?nash por edhe ruajten e tyre si p?r shembull: numrin e celularit, sms me vler? afektive, foto, video etj.

Aspekte sociale

Gjat? gjysm?s s? dyt? t? viteve 90-ta celulari u kthye n? nj?e status simbol, por me p?rhapjen e tij t? shpejt? ai u b? nj? nga objektet m? t? domosdoshme t? jet?s s? p?rditshme. Sipas statistikave t? nj? shoqerie evropiane, Italia ?sht? nj? nga vendet ku celulari ?sht? kthyer n? nj? mani. Por ky zhvillim ka sjell? pa dyshim efektet e tij. N? kultur?n e shum? vendeve cil?sohet si sjellje jo e hijshme:

N?se volumi i ziles s? celularit ?sht? i lart?
T? flas?sh n? telefon me z? t? lart? aq sa t? detyrosh tjetrin t? d?gjoje.
Mbajtja hapur e celularit n? vende kulti ose publike (teat?r, kinema).
Po n? baz? t? statistikave 34% e p?rdoruesve t? celularit e kan? t? v?shtir? t? paracaktojn? se cilen zile do t? ket? aparati i tyre k?shtu q? miqve t? ndrysh?m i caktojn? zile t? ndryshme. Disa p?rdorues pohojn? se mendohen pak para se t? kryejn? nj? telefonat? p?r t? menduar n?se orari ?sht? i p?rshtatsh?m, si p?r ?mimin e thirrjes ashtu edhe p?r t? mos shqet?suar tjetrin. Megjith?ata ka shum? njerez t? cil?t e fikin aparatin ose refuzojn? thirrjen n? rast se nuk e kan? t? mundur komunikimin me telefonuesin.

Rreziqet

Shum? shoqata p?r mbrojtjen e sh?ndetit deklarojn? se celulari shkakton probleme n? disa grupe t? caktuara individesh (femrat n? gjendje interesante ose f?mijet tek t? cil?t ndikon direkt n? tru pasi ai ?sht? ende i paformuar). Tek pjesa tjet?r e njer?zve n?se celulari p?rdoret n? menyr? t? p?rmbajtur dhe normale d?met sigurisht q? reduktohen. P?r shum? shoqata bamir?sie q? mbledhin fonde n? luften kund?r kancerit p?rdorimi i celularit ?sht? i rreziksh?m. Duke q?n? se k?to shoqata financohen nga 1/3 e t? ardhurave t? shoq?rive telefonike celulare, jo rrall? ato deklarojn? se rreziku ?sht? relativ duke kaluar n? konflikt interesash.

N? qershor t? k?tij viti Agjensia Franceze e Ruajtjes s? Sh?ndetit (L'Agence Francaise de S?curit? Sanitaire) publikoi nj? lajm?rim n? t? cilin thuhej se studimi i rrezikut t? celular?ve k?rkonte koh? q? zhvillimi i shpejt? i tyre nuk e lejonte di?ka t? till?. Por kjo agjensi nuk e p?rjashtonte rrezikun e val?ve t? celularit.

Dita Bot?rore Pa Celular

Shkrimtari francez Phil Marso m? 6 shkurt t? 2001 hodhi iden? e nj? dite bot?rore pa celular. Po p?rse pik?risht 6 shkurti? Sipas kalendarit francez kjo dit? p?rkon me Saint Gaston dhe nuk ka francez q? nuk njeh k?ngen e famshme t? Nino Ferrer, n? refrenin e s? cil?s thuhet ?Gastoni ka nj? telefon por ai kurr? nuk p?rgjigjet?. Kjo iniciativ? nuk ?sht? nj? kryq?zat? kund?r celularit por nj? debat reflektimi p?r k?t? mjet komunikimi.
__________________