Njeriu ka nevoje te dije e te kujtoje. Te ngulise çdo dite ne trurin e tij nje lloj sasie me pershtypje, ide, te dhena qe do te duhej ti perdorte ne momente te caktuara te jetes si pika referimi e orientimi. Thuhet se çdo njeri vlen per aq sa di; por harrohet apo injorohet se nje njeri di aq gjera sa mundet te kujtoje. Nuk mund te shperfillet persosja e kujteses, nese mendohet te realizohet diçka e rendesishme ne jete.
Elementi me i rendesishem i kujteses eshte nenvetedija. Frojdi dhe literatura froidiane e kane vene si mode ne te gjitha shtresat e intelektualeve bashkekohore kete fakt. Megjithse, besoj, se jane te paket ata qe kane nje koncept teper te qarte per kete. E megjithate, nuk mund te hyjme ne studimin e kujteses e te rregullave qe percaktojne funksionimin e saj, nese nuk ndalojme pak mbi kete argument.
Psikologet aktuale kane vertetuar perfundimisht se vetem nje pjese fare e vogel e aktivitetit tone shpirteror eshte e vetedijshme: e tere pjesa tjeter lind e zhvillohet ne kete rajon te gjere te shpirtit qe quhet “nenvetedije”: rajon misterioz ne te cilin ropaten prej vitesh studiuesit, duke nxjerre prej tij, nepermjet kerkimeve te pasionuara, rezultate me rendesi themelore. I gjithe mendimi bashkekohor orientohet ne kete drejtim te ri. Jo vetem 90% e veprimtarive tona psikologjike – siç rezulton nga keto kerkime – zhvillohet ne mbreterine e nenvetedijes, por edhe ato veprime per te cilat jemi plotesisht te vetedijshem, kane rrenje ne te njejtin terren.
Kujtesa eshte pikerisht nje veprimtari thelbesisht e nenvetedijshme. Pershtypjet qe ne marrim e ruajme grumbullohen ne skajet e fshehta te pazbulueshme te nenvetedijes, me pershtypje te tjera te meparshme, e na mbeten, ndonjehere per periudha kohe shume te gjata: jave, muaj, vite.
Pjesa me interesante eshte qe ne studimet e nenvetedijes mbeten te ngulitura ne menyre te pashlyeshme elemente qe nuk do te dalin kurre ne drite, qe nuk do te transformohen kurre ne kujtime, por qe megjithate, do te ndikojne thellesisht mbi idete tona, mbi veprimet tona, mbi temperametin tone, mbi te ardhmen tone.
Kujtesa Shqisore quhet depozita e kujteses ku futet fillimisht informacioni shqisor. P.sh. kur fotografi perdor blicin, vazhdon te shikosh drite edhe me pas. Kujtesa shqisore eshte celsi i funksionimit ne rregull te sistemit te kujteses. Gjate kohes qe jemi zgjuar ne jemi te ekspozuar ndaj nje numri te madh stimujsh shqisore ( pamje, tinguj, erera, shije dhe prekje).
Informacioni ne kujtesen shqisore eshte perfaqesim i stimujve te mjedisit, por i paperpunuar.
Kujtesa shqisore ka kapacitet te madh, por i mban kujtimet vetem per nje kohe te shkurter, me pak se 1sec.
Kujtesa ikonike. Kujtesa shqisore pamore, vazhdimi i shkurter i stimujve pamore quhet kujtese ikonike. Ikona eshte nje perceptim pamor i percaktuar, p.sh. kujtesa jone per nje shkronje apo fjale menjehere mbasi e kemi pare ate. Edhe kujtesa ikonike ka kapacitet te madh por kohezgjatje te shkurter.
Kujtesa jehone (ekoike). Vazhdimi i shkurter i stimulit degjimor pasi tingulli vete ka pushuar se vepruari quhet kujtesa jehone. Kujtesa jehone zgjat rreth 2sec. Pse zgjat me shume kujtesa jehone se ajo ikonike? Te folurit kerkon me shume kohe se te paret. P.sh. ne mund te shohim nje dyzine shkronjash ne 50milisec, por per te degjuar dike qe na i lexon duhet nje kohe me e gjate.

Pjesa e trurit qe merret direkt me kujtesen eshte Qarku i Papezit.

Perbehet nga :
Corpora mamillare
Fije nervore qe kalojne ne Columnae Fornicis dhe
Hippocampus si dhe
Corpora amigdaloidea.

Keto qe permenda jane struktura te vendosura thelle ne tru dhe merren me kujtesen afatgjate. Me kujtesen afatshkurter, ose kujtesen e punes sic quhet ndryshe merren pjese te tjera te lobit temporal dhe frontal, ne bashkepunim me njera tjetren.

Si rezervohen kujtimet ne tru?
Shkencetaret kane arritur te zbulojne molekula te vecanta, te depozituara ne Qarkun e Papezit, dhe pra kujtesa nuk eshte D*cka abstrakte, ajo ka nje baze materiale, te zbuluar shkencerisht. Sasia e ketyre molekulave, qe jane "File"-t e kujteses tone e cila shtohet me kalimin e moshes ne kete pjese te trurit, sepse dhe kujtimet tona nga viti ne vit shtohen.